Rüzgar Enerjisine Dayalı Yenilenebilir Enerji Kaynak Alanları Yarışma Sürecine Dair Şartname, Sözleşme ve Bağlantılı Mevzuat Değerlendirmeleri
GİRİŞ
Elektrik üretim sektöründe, yenilenebilir enerji kaynak alanı (“YEKA”) ve bağlantı kapasitelerinin tahsisi, giderek daha fazla önem kazanan bir yatırım modeli olarak öne çıkmaktadır. Bu model, enerji arz güvenliğini sağlamak, yerli ve yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımını teşvik etmek ve yatırımcılar için cazip bir ortam oluşturmak amacıyla geliştirilmiştir. Türkiye’nin enerji politikaları kapsamında yapılan düzenlemeler, bu hedeflere ulaşmak için güçlü bir altyapı oluşturmaktadır.
Bu doğrultuda 11 Mayıs 2024 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 7501 sayılı Kanun’un 7’nci maddesi ile 5346 sayılı Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanun’un 4’üncü maddesinde önemli değişiklikler yapılmış ve YEKA yarışmalarına ilişkin usul ve esasların ve özellikle fiyatın ilgili yarışma şartnamesinde Bakanlık tarafından belirlenmesi yöntemi benimsenmiştir. Türk Lirası üzerinden gerçekleştirilen ihalelerin kur riski nedeniyle yatırımcılar açısından cazibesini yitirmesi, yarışmaların yabancı para birimi cinsinden yapılabilmesine olanak sağlayan bu düzenlemeyi beraberinde getirmiştir. Yarışma sonucunda oluşan fiyat ve/veya katkı payı bedeli, yarışma şartnamesinde belirlenecek süre boyunca YEK Destekleme Mekanizması kapsamında değerlendirilecektir.
Yapılan değişiklikler sonrasında ilk yarışma ilanı 28 Ekim 2024 gün ve 32706 Sayılı Resmî Gazete’de rüzgar enerji santrali (“RES”) yatırımları ile ilgili olarak yayımlanmıştır. İlana göre yarışma sonucunda tahsis edilecek YEKA’lar şu şekildedir:
Tablo 1: YEKA’lar ve Bağlantı Kapasiteleri
SIRA NO | YARIŞMA ADI | MEVKİ | BAĞLANTI KAPASİTESİ (MWe) |
1 | R24-Edirne RES | Enez, Keşan | 410 |
2 | R24-Balkaya RES | Vize | 340 |
3 | R24-Sergen RES | Vize, Demirköy | 200 |
4 | R24-Yellice RES | Kangal | 160 |
5 | R24-Gürün RES | Gürün | 90 |
I. YENİ YEKA YARIŞMASINDA ÖN PLANA ÇIKAN HUSUSLAR
YEKA yarışmaları ile ilgili mevzuat ve şartnameler, sürecin nasıl yönetileceği ve hangi koşulların yerine getirilmesi gerektiği konusunda kritik öneme sahiptir. Yeni YEKA yarışmalarının, eski YEKA yarışmaları kapsamında aynı, benzer ve farklılaşan yönleri bulunmaktadır. İşbu kısımda ise yapılan detaylı incelemeler sonucunda özellikle yarışmaya katılmayı düşünen yatırımcılar için önemli olduğunu düşündüğümüz notlara yer verilecektir:
i. Öncelikle her bir yarışma başvurusu için sunulması gereken Şartname bedeli makbuz veya dekontun tutarı 50.000 (elli bin) Türk Lirasıdır.
ii. Yarışmacı, Yarışma ilanında yer alan Yarışma başvuru tarihinden 10 (on) gün öncesine kadar Şartnameye dair yazılı olarak ek açıklama veya düzeltme isteyebilecektir.
iii. Başvurular, 21/01/2025 tarihinde ve 10:00-12:00 saatleri arasında, İdare’nin adresine elden teslim edilmek suretiyle yapılacak ve yarışmaların yeri, tarihleri ve saatleri İdare’nin internet adresinde ilan edilecektir.
iv. Başvuru aşamasında kesin, 1 (bir) yıl süreli, tamamen ve kısmen nakde çevrilebilir, limit dışı ve megavat cinsinden birim elektriksel kurulu güç için 20.000 (yirmi bin) ABD Doları tutarındaki teminat mektubu İdare’ye sunulacaktır.
v. Yarışmanın kazanılması halinde, sözleşmenin imzalanacağı tarihten en geç 1 (bir) gün öncesine kadar kesin, 10 (on) yıl süreli, tamamen ve kısmen nakde çevrilebilir, limit dışı ve megavat cinsinden birim elektriksel kurulu güç için 50.000 (elli bin) ABD Doları tutarındaki teminat mektubu İdare’ye sunulacaktır.
vi. Yarışmada tavan/taban fiyat düzenlemesi bulunmaktadır.
vii. Yarışma için yarışma başlangıç tavan fiyatı 5,50 (beş virgül elli) ABD Doları-cent/kWh, taban fiyatı ise 3,50 (üç virgül elli) ABD Doları-cent/kWh olarak belirlenmiştir.
viii. Teklif edilen birim kilovatsaat bazındaki alım fiyatı (mali teklif) virgülden sonra iki hane olacak şekilde belirtilecektir.
ix. Taban fiyata ulaşıldığı takdirde kalan yarışmacılarla MW başına katkı payı açık artırma yöntemine geçilecektir. MW başına katkı payı artırma başlangıç fiyatı: 10.000 (on bin) ABD Dolarıdır.
x. Katkı payı bedelinin tamamı Yarışmacının Sözleşmeye davet edilmesini takip eden 20 (yirmi) iş günü içerisinde EPİAŞ’a, ödeme tarihindeki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası döviz satış kuru üzerinden ödenecektir.
xi. Sözleşme kapsamında kurulacak her bir RES için lisans süresi 49 (kırk dokuz) yıldır.
xii. Sözleşme süresi yirmi yıldır ve sözleşme süresince alım fiyatı döviz cinsindendir. Ödemeler TCMB döviz alış kurundan TL olarak yapılacaktır.
xiii. Serbest Piyasada Satış Süresinin sonuna kadar üretilen elektrik, serbest piyasada değerlendirilecektir. Sözleşme imza tarihinden itibaren 72 ay serbest piyasaya satış süresidir. 20 yıllık alım garantisi 72 aylık sürenin dolmasından itibaren başlamaktadır.
xiv. Ön lisans süresi 24 aydır ve inşaat süresi 36 aydır.
xv. YEKA’larda kurulacak Rüzgâr Türbinlerinin tamamı için istenen yerlilik şartları sağlanmak zorundadır. YEKA’da kurulumu gerçekleştirilecek Rüzgâr Türbinleri için kazanılan Aksam yerlilik puanı toplamı asgari 55 (elli beş) olacaktır.
xvi. 5346 sayılı Kanun kapsamında yerli ürün desteği uygulanmayacaktır.
xvii. İlgili mevzuat kapsamında uygulanan diğer indirim ve teşviklerden yararlanabilecektir. İşe dair karbon sertifika ve yenilenebilir enerji kaynak garanti belgesi gelirleri Sözleşme kapsamı dışındadır.
xviii. Ön lisans ve/veya lisans belgelerinde yer alan santral sahasının sınırına ait köşe koordinatlarında değişiklik yapılmak istenmesi durumunda, yapılmak istenilen değişiklik taleplerinin Genel Müdürlük tarafından uygun bulunması gerekmektedir.
xix. Elektrik enerjisi alım süresi boyunca iletim tarifesi kapsamında ödenen bedeller Yarışmayı Kazanana YEKDEM kapsamında ödenecektir.
xx. Projeler ve ilgili bağlantı kapasiteleri için alınmış olan ÇED Olumlu Belgesi Yarışmayı Kazanan’a devredilecektir.
xxi. Kurulacak RES Elektrik Üretim ve Elektrik Depolama Tesisleri Kabul Yönetmeliği esaslarına göre işletmeye alınır.
xxii. Sözleşme imza tarihinden sonra, mevzuatta ve/veya teşvik mekanizmalarında meydana gelebilecek değişikliklerin yatırım dönemindeki toplam yatırım tutarında yüzde üçten fazla artış ya da azalış veya tesisin kabulünden Sözleşme süresinin sonuna kadar bir takvim yılındaki işletme giderlerinde yüzde ondan fazla artış veya azalış meydana gelmesi durumunda artış veya azalış miktarı; artış halinde İdare tarafından Yarışmayı Kazanana, azalış meydana gelmesi durumunda ise Yarışmayı Kazanan tarafından İdare’ye ödenir.
xxiii. RES için Sözleşme süresi boyunca elektriksel kapasite artışı verilmeyecektir. RES’te, Sözleşme süresi boyunca rüzgâr enerjisinin dışında farklı bir enerji kaynağı kullanılarak elektrik enerjisi üretilemeyecektir.
xxiv. RES’in kamu ve hazine taşınmazları üzerinde kalan kısmında kullanılan aksamın tamamı Bakanlık tarafından talep edilmesi halinde lisans süresinin bitimini müteakip en geç 12 (on iki) ay içerisinde yürürlükteki ilgili mevzuat kapsamında alandan sökülecek ve alan temizlenecektir.
xxv. Uyuşmazlık İstanbul Tahkim Merkezi (ISTAC) Tahkim Kuralları kapsamında, anılan Kurallar uyarınca çözümlenecektir. Yabancılık unsuru bulunması halinde Sözleşme, Şartname ve Eklerinin uygulanmasından doğabilecek her türlü uyuşmazlık ICC Milletlerarası Ticaret Odası’nın Tahkim kuralları kapsamında, anılan kurallar uyarınca çözümlenecektir. Yabancılık unsuru bulunan uyuşmazlıklarda tahkim yeri Cenevre, İsviçre ve tahkim dili İngilizce olacaktır. Uyuşmazlıkların çözümünde Türk Hukuku’nun maddi hukuk kuralları her halükarda kesin bir biçimde uygulanacaktır.
II. YARIŞMA YÖNTEMİ
Yarışma iki aşamalı olarak tasarlanmıştır. İlk aşama, tavan fiyattan kırım yapılması yöntemine dayanmaktadır. Yarışma taban fiyat üzerinde en düşük ve son teklife ulaşılınca sonlandırılacaktır. Yarışmalar için belirlenen birim kilovatsaat elektrik enerjisi alım tavan fiyatı 5,50 ABD Doları-cent/kWh, taban fiyatı 3,50 ABD Doları-cent/kWh olup kapalı mali teklif kapsamında teklif edilen birim kilovatsaat bazındaki alım fiyatı (mali teklif) virgülden sonra iki hane olacak şekilde belirtilecektir.
Taban fiyatın ikinci bir Yarışmacı tarafından teklif edilmesi durumunda, ikinci yarışmacı MW başına en az 10.000 (on bin) ABD Doları ödemeyi kabul etmiş sayılır ve ikinci aşama olarak kalan yarışmacılarla MW başına katkı payı açık artırma yöntemine geçilir. En yüksek katkı payı teklifine ulaşılınca, yarışma sonlandırılacaktır. Yarışma sonrasında düzenlenen komisyon tutanağı, Bakan Onayı’na sunulacak ve yarışma, Bakan Onayı ile sonuçlandırılacaktır.
Bu düzenlemede temel engel, taban fiyat sonrasında yapılacak artırım ve bu artırım tutarının yatırımın ekonomisini bozma riskidir. Dikkat edileceği üzere sözleşme sürecinde yarışma sonucunda katkı payı bedeli oluşması durumunda bedelin tamamı Yarışmacının Sözleşmeye davet edilmesini takip eden 20 (yirmi) iş günü içerisinde, ödeme tarihindeki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası döviz satış kuru üzerinden EPİAŞ’a ödenecektir. Bu durumda yapılan ödeme yatırım maliyeti olarak ek finansman gerektirecektir. Bu tür bedellerin işletme döneminde yıllara yayılarak tahsil edilmesi finansal yük açısından daha anlamlıdır. Sözleşmeden önce tahsilat ise finansal açıdan güçlü şirketleri ön plana çıkarması açısından önemlidir. Diğer taraftan EPİAŞ’a ödenen tutar, aylık YEKDEM maliyetine katkı olarak kullanılacaktır.
III. ELEKTRİK ENERJİSİ SATIŞ SÜRESİ
Elektrik enerjisi satış süresinde diğer ihalelerden farklı bir düzenleme yapılarak sözleşme imza tarihinden itibaren 72 ay süre ile piyasa takas fiyatından satış ve 72 ayın bitiminden itibaren 20 yıl süre ile yarışma fiyatından satış yapılması şeklinde ikili satış süresi benimsenmiştir.
Bilindiği üzere, 72 aylık süreye ön lisans, lisans ve yapım süresi dâhildir. Ön lisans ve yapım süresi şartname ve sözleşme tasarısında (24+36)=60 ay olarak belirlenmiştir. Bu durumda yarışmayı kazanan şirket ne kadar erken devreye girerse serbest piyasa satış süresini daha uzun süre kullanabilecektir. Düzenleme erken devreye girmeyi teşvik amaçlıdır. Bize göre yerinde bir düzenlemedir. Yarışma konusu alanların ÇED Olumlu Belgesi bulunması yatırım süresini kısaltan önemli bir faktördür. İzin onay süreçlerinde İdare’nin koordinasyonu da sürecin kısalmasına etki edecektir. Ayrıca bu dönemde YEKDEM uygulamasına paralel olarak Piyasa Takas Fiyatının ilgili uzlaştırma döneminde 4,95 ABD Doları-cent/kWh altına düşmesi halinde, elektrik enerjisi alım fiyatı, enerjinin sisteme verildiği tarihteki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası döviz alış kuru dikkate alınarak 4,95 ABD Doları-cent/kWh olarak uygulanacaktır. Yönetmelik, Şartname ve Sözleşme kapsamında süre uzatımı verilmesi durumunda verilen ilave süre Serbest Piyasada Satış Süresi’ne eklenmeyecektir. Serbest Piyasada Satış Süresinin bitiminden itibaren üretilen elektrik enerjisi için 20 (yirmi) yıl boyunca Sözleşmede belirtilen “birim elektrik enerjisi alım fiyatı” uygulanacaktır.
IV. SÖZLEŞME TARAFI ŞİRKET
Yarışmaya Türk Ticaret Kanunu’na göre anonim ya da limited şirket olarak kurulmuş tüzel kişiler ve sermaye şirketi statüsüne sahip yabancı şirketler başvurabilecektir. Yabancı şirket, Yarışmayı kazanması durumunda, Sözleşme imza tarihine kadar Türk Ticaret Kanunu’na göre aynı ortaklık yapısı ile veya yüzde yüz paylarına sahip olduğu bir anonim ya da limited şirket olarak tüzel kişiliğin kurulumunu tamamlayacaktır.
Sözleşmeye davet edilen Yarışmacı, başvuru tarihi ile Sözleşme imza tarihi arasında geçen sürede ortaklık yapısında herhangi bir değişiklik olması durumunda, Sözleşme davetine icabet etmeden önce Yarışmacının son durumunu gösterir Ticaret Sicili Gazetesi/Gazetelerini Genel Müdürlüğe sunacaktır. Diğer taraftan şirketin Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliği kapsamında belirtilen ön lisans başvurusu yapmayı haiz tüzel kişilerde aranan şartları da sağlaması gerekecektir.
V. SÖZLEŞME SÜRECİ
Sözleşme’nin imzalanması için davet edilen Yarışmacı, davet edildiği yazının (Bakan Onayının) tebliğ tarihinden itibaren azami 30 (otuz) gün içerisinde Sözleşmeyi imzalayacaktır. Yarışma sonucunda katkı payı bedeli oluşması durumunda, bedelin tamamı Yarışmacının Sözleşmeye davet edilmesini takip eden 20 (yirmi) iş günü içerisinde EPİAŞ’a, ödeme tarihindeki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası döviz satış kuru üzerinden ödenecektir.
Ödenen tutar EPİAŞ tarafından bir yıl içerisinde aylık eşit taksitler halinde YEKDEM kapsamında değerlendirilecektir. Şirket, sözleşme imza tarihinden itibaren 30 (otuz) gün içerisinde RES için aşamaları içeren detaylı iş programını ve iş programına uygun ilerleme raporlarını üçer aylık dönemler halinde Genel Müdürlüğe sunacaktır.
Dikkat edileceği üzere, idari süreç Yarışmacının Sözleşme’nin imzalanması için davet edildiği yazı ile başlamaktadır. Özellikle Yarışma sonucunda katkı payı bedeli oluşması durumunda bedelin finansmanı ve ödenmesi ile sonraki aşamalara geçilebilmektedir. Bu açıdan gerek ihale tekliflerinde artırım bedellerinin gerekse ihale sonrası nakdi ve gayri nakdi finansman konularının fizibilite aşamasında dikkate alınması önerilmektedir. Ayrıca Lisans Yönetmeliği kapsamında yerine getirilmesi gereken sermaye ve teminat yükümlülükleri de göz ardı edilmemelidir.
VI. ÖNLİSANS SÜRECİ
Ön lisans alması için EPDK’ya bildirilen tüzel kişi, Genel Müdürlük tarafından EPDK’ya bildirilen Bağlantı Kapasitesinin tamamı için bildirim tarihinden itibaren 15 (on beş) gün içerisinde ön lisans başvurusunda bulunacaktır. Ön lisans başvurusu yapan tüzel kişiye, EPDK tarafından Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliği esaslarına göre ön lisans verilecektir. Ön lisans yükümlülükleri Lisans Yönetmeliği’nin 17’nci maddesinde belirlenmiştir. Yönetmelik ve Şartnamede belirtilen şartların sağlandığına dair uygunluk yazısı Genel Müdürlük tarafından düzenlenerek EPDK’ya ve ilgili ön lisans sahibi tüzel kişiye gönderilecek olup ön lisans sahibi tüzel kişi, uygunluk yazısının tebliğ tarihinden itibaren 15 (on beş) gün içerisinde lisans başvurusunda bulunacaktır.
VII. LİSANS SÜRECİ
Lisans başvurusu Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliği ve Kurul Kararları çerçevesinde gerçekleştirilecektir. Lisans başvurusunun süresi içerisinde yapılmaması durumunda veya süresi içerisinde lisans başvurusu yapılmasına rağmen kapasitenin Sözleşme kapsamında ilgili projede tahsis edilen kapasitenin %70’inden daha az olması durumunda Bakanlık tarafından Sözleşme feshedilerek teminatın irat kaydedilecektir.
VIII. YATIRIM SÜRESİNİN UZATILMASI
Sözleşme kapsamında ilgili projede tahsis edilen kapasitenin %70’inden daha az olmamak üzere Lisansta yer alan kapasitenin inşaat süresi içerisinde tamamlanamaması durumunda Yarışmayı Kazanan tarafından talep edilmesi halinde inşaat süresi 12 (on iki) aya kadar uzatılabilecek ve Sözleşmede yer alan ceza uygulanacaktır. RES’in kurulumunun Şartnamede belirtilen inşaat süresi içerisinde tamamlanmaması durumunda gecikilen her gün için 10.000 (on bin) ABD Doları gecikme cezası uygulanması söz konusudur. İnşaatın 12 (on iki) ay içerisinde tamamlanamaması durumunda ise Bakanlık tarafından Sözleşme feshedilerek teminat irat kaydedilecektir.
Aşağıdaki haller Yarışmayı Kazanana süre uzatımı talep hakkı vermektedir:
a) Mevzuat Değişikliği,
b) Mücbir Sebep,
c) Kamu kurum ve kuruluşları tarafından veya Kamu kurum ve kuruluşlarına atfedilebilecek bir sebeple veya mahkeme kararları nedeniyle Sözleşme’nin kısmen ya da tamamen hükümsüz, geçersiz ya da icra edilemez hale gelmesine ya da uygulamasının durmasına ya da projenin yapım veya işletme faaliyetlerinin durmasına yol açan ve Yarışmayı Kazananın ihmal veya kusurundan kaynaklanmayan haller.
Bu hallerin varlığı halinde Yarışmayı Kazanan taraf, süre talebine ilişkin gerekçe raporunu İdare’ye sunacak ve raporun İdare tarafından uygun bulunması halinde Yarışmayı Kazanana süre uzatımı verilebilecektir. (c) maddesi kapsamında verilen süre uzatımları ise 12 ayı geçemeyecektir.
Süre uzatımında ikili bir uygulama düzenlenmiştir. İlk düzenleme sözleşme tarafı yarışmacıdan kaynaklanan nedenlerle süre uzatılmasıdır, burada ek süre 12 ay olup ceza işletilmektedir. İkinci uygulama, yarışmacıdan kaynaklanmayan nedenlerle süre uzatımıdır. Bu durumlarda ceza söz konusu değildir. Mücbir Sebep durumunda ek süre olaya göre İdare tarafından tespit edilmektedir. Başvuru sürecine ilişkin detaylar YEKA Yönetmeliğinde yer almaktadır. Yukarıda yer alan (c)bendinde belirtilen haller için ise süre sınırlaması yapılarak bent kapsamında verilen süre uzatımlarının 12 ayı geçemeyeceği belirtilmiştir.
IX. İLETİM YATIRIMLARI VE BEDELLERİ
RES’in ilgili şebeke işletmecisi tarafından belirlenecek bağlantı noktasına kadar ihtiyaç duyulan enerji iletim tesisleri ve iletim hatları yatırımları, 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu kapsamında yapılmaktadır. Bu kapsamda YEKA bakımından Serbest Piyasada Satış Süresinin bitiminden itibaren üretilen elektrik enerjisi için 20 (yirmi) yıl boyunca TEİAŞ’a ödenen iletim tarifesi kapsamındaki bedellerin Yarışmayı Kazanana YEKDEM kapsamında ödeneceği ifade edilmiştir.
Bilindiği üzere YEK Destekleme Mekanizması 5346 sayılı Kanunun Tanımlar ve kısaltmalar Madde 3/14.fıkrasında tanımlanmıştır. YEK Destekleme Mekanizması, Kanun kapsamındaki yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı üretim faaliyeti gösterenlerin faydalanabileceği fiyat, süreler, miktarlar ve bunlara yapılacak ödemelere ilişkin usul ve esasları içeren destekleme mekanizmasıdır. YEK toplam bedeli ise, YEK Destekleme Mekanizmasına tabi olanların her biri tarafından iletim veya dağıtım sistemine verilen elektrik enerjisi miktarı ile YEK listesindeki fiyatların çarpılması suretiyle Türk lirası olarak veya enerjinin sisteme verildiği tarihteki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası döviz alış kuru üzerinden Türk Lirası olarak hesaplanan bedellerin toplamıdır.
Yasal tanımlamalara göre YEKDEM, yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı üretim faaliyeti gösterenlere iletim veya dağıtım sistemine verilen elektrik enerjisi miktarı ile YEK listesindeki fiyatların çarpılması suretiyle yapılan ödemedir. Üretim bedeli dışında bir ödeme maddede tanımlanmamıştır, daha açık bir ifade ile mevcut yasal düzenlemelere göre YEKDEM bedelleri üretim bedellerinin ödenmesi dışında kullanılamayacaktır.
Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Belgelendirilmesi ve Desteklenmesine İlişkin Yönetmelik düzenlemelerine göre, YEK Destekleme mekanizması 4’ncü maddede açıklanmıştır. YEK Destekleme Mekanizması, Yönetmelik kapsamındaki yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı üretim faaliyeti gösteren üretim lisansı sahibi tüzel kişilerin kaydolmak suretiyle faydalanabileceği, YEK Kanunu uyarınca belirlenen fiyatları, süreleri, üretim karşılığı kişilere yapılacak ödemelere ilişkin usul ve esasları, kapsayan destekleme mekanizmasıdır.
EPİAŞ’ın yasal olarak verilmeyen bir yetkiyi kullanması söz konusu olamayacağı gibi, YEKA işleticisine YEKTOP tutarından iletim bedeline ilişkin ödeme yapılması diğer üretici şirketlerin maliyetlerine etki eder nitelikte olup YEKDEM maliyetini artıracaktır. Bu açıdan da yasal düzenlemeye ihtiyaç bulunduğu düşünülmektedir.
Sonuç olarak YEKA yarışmacılarına ilişkin TEİAŞ’a ödenen iletim bedellerinin YEKDEM mekanizması ile karşılanması konusunda yasal düzenleme yapılması ve kaynak alanlarının belirlenmesi, korunması ve kullanılmasını düzenleyen 4’üncü maddeye bu yönde cümle eklenmesi gerektiği kanaatindeyiz. 4’ncü madde de yer alan “uygulamaya ilişkin usul ve esaslar Bakanlık tarafından çıkarılan yönetmelikle düzenlenir” hükmü, maddede yer verilen konuları kapsamakta ve iletim bedellerinin geri ödemesine ilişkin belirleme maddede yer almadığından yönetmelikle düzenlenecek konular arasında sayılmamaktadır.
6446 sayılı Kanunun Lisans esaslarını düzenleyen 5’inci maddesinin 14’üncü fıkrası uyarınca yenilenebilir enerji kaynak alanlarında kurulacak üretim tesisleri için gerekli enerji iletim tesisleri TEİAŞ tarafından santral ünitelerinin işletmeye giriş programına uygun olarak yapılacaktır. Dolayısı ile şartnamede ve ilan metninde yer alan “Serbest Piyasada Satış Süresinin bitiminden itibaren üretilen elektrik enerjisi için 20 (yirmi) yıl boyunca TEİAŞ’a ödenen iletim tarifesi kapsamındaki bedeller Yarışmayı Kazanana YEKDEM kapsamında ödenir.” hükmünün şartname eki Sözleşme Tasarısı’nda da yer alması bu tereddütleri giderecektir.
İkinci bir konu bu teşvik hükmünün sadece sözleşme süresinde uygulanması yerine Serbest Piyasada Satış Süresinde de uygulanmasının yerinde olacağı kanaatindeyiz. Zira Serbest Piyasada Satış Süresi tesisin erken devreye girmesine yönelik bir teşviktir. Bu durumu güçlendirmek için ve uygulama birliği sağlamak üzere Serbest Piyasada Satış Süresinde de TEİAŞ’a ödenen iletim tarifesi kapsamındaki bedeller Yarışmayı Kazanana YEKDEM kapsamında ödenmesi yerinde olacaktır.
Üçüncü ve son olarak iletim bedellerinin TEİAŞ’a fiilen ödenmesi esastır. İletim bedellerinin tahakkuk etmesi yeterli değildir. Bu durumda nakit akışı açısından TEİAŞ’a ödeme ile EPİAŞ’tan tahsil sürelerinin de zamanlaması önemlidir. Şartnamede TEİAŞ’ın alacağının EPİAŞ’tan yapılacak temlik ile ödenebileceğinin yer alması uygun olacaktır.
X. YERLİLİĞE İLİŞKİN HÜKÜMLER
Asgari 55 (elli beş) yerlilik puanına karşılık gelen her bir aksama ait Yerli Malı Belgeleri ve tedarik anlaşmaları llisans başvurusundan önce Genel Müdürlüğe sunulacaktır. Tedarik anlaşmasında yer alan bilgilerde olabilecek değişiklikler Genel Müdürlüğe bildirilecek ve yapılacak incelemeler neticesinde Şartname kapsamında istenilen Aksam yerlilik oranlarının sağlanması halinde EPDK’ya Lisans verilmesi hususunda başvuruda bulunulacaktır.
Burada yer alan düzenlemede yatırıma başlamadan ve lisans başvurusundan önce yarışmayı kazanan şirkete bir yükümlülük getirilmekte ve sunulan aksamın onayının ardından lisans başvurusuna ilişkin yazı EPDK ve şirkete gönderilmektedir. Bu açıdan kanaatimizce aksam ve yerlilik puanı konusu yarışma öncesinde detaylı bir şekilde çalışılmalıdır.
XI. TEMİNATLAR
İhale için 1 (bir) yıl süreli, kesin, limit dışı, tamamen ve kısmen nakde çevrilebilir nitelikte olacak şekilde megavat cinsinden birim elektriksel kurulu güç için 20.000 (yirmi bin) ABD Doları tutarındaki teminat mektubu; Sözleşme için ise 10 (on) yıl süreli, kesin, limit dışı, tamamen ve kısmen nakde çevrilebilir nitelikte olacak şekilde megavat cinsinden birim elektriksel kurulu güç için 50.000 (elli bin) ABD Doları tutarında düzenlenmiş teminat mektubu verilmesi gerekmektedir.
RES’in, Sözleşme ve eklerine uygun olarak tamamının işletmeye alınması durumunda varsa cezai şartlar göz önünde bulundurularak, bakiye teminat tutarı Yarışmayı Kazanana son kabul tarihinden itibaren 2 (iki) ay içerisinde iade edilecektir. Teminat mektuplarının formatı şartname ekinde yer almaktadır.
XII. SÖZLEŞMEDEN DOĞAN HAK VE BORÇLARIN DEVRİ VE PAY DEVRİ
Sözleşme, ön lisans alındıktan sonra aynı hak ve yükümlülüklerle birlikte üçüncü kişilere Bakanlık onayıyla ve imzalanacak bir devir sözleşmesi ile devredilebilir. Devralacak üçüncü kişilerde yarışma başvurusunda aranan şartlar aranacaktır. İdare, Sözleşme’nin devredilmesi halinde, Yarışmayı Kazanan tarafından alınmış olan ön lisansların üçüncü kişilere devredilebilmesi için EPDK nezdinde gerekli işlemlerin yapılması hususunda Yarışmayı Kazanan veya devralan ile iyi niyet çerçevesinde iş birliği yapacağını kabul etmektedir. Yarışmayı kazananın doğrudan ortaklık yapısı değişiklikleri Bakanlık Onayına tabi olacaktır.
XIII. MEVZUAT DEĞİŞİKLİKLERİNİN PROJEYE ETKİLERİNE İLİŞKİN DÜZENLEME
Sözleşme imza tarihinden sonra, mevzuatta ve/veya teşvik mekanizmalarında meydana gelebilecek değişikliklerin yatırım dönemindeki toplam yatırım tutarında yüzde üçten fazla artış ya da azalış veya tesisin kabulünden Sözleşme süresinin sonuna kadar bir takvim yılındaki işletme giderlerinde yüzde ondan fazla artış veya azalış meydana gelmesi durumunda artış veya azalış miktarı; artış halinde İdare tarafından Yarışmayı Kazanana, azalış meydana gelmesi durumunda ise Yarışmayı Kazanan tarafından İdare’ye ödenecektir.
Söz konusu ödemeler, artış ya da azalış yönündeki kararın tebliğini takip eden 3 (üç) ay içerisinde ilgili Taraf’a (Yarışmayı Kazanan veya İdare) def’aten ödenecektir. Ancak, ödenen miktar dışında faiz ve benzeri ad altında herhangi bir başka ödeme yapılmayacaktır.
Yatırım dönemindeki toplam yatırım tutarını ispat edici belgelerdeki mali değerler ile toplam yatırım tutarındaki artış ya da azalışları ispat edici belgelerdeki mali değerler RES’in tamamının işletmeye alındığı tarih itibariyle belirlenecektir. Belgelerde döviz olarak yer alan harcamalar için aynı tarihteki TCMB döviz satış kurları esas alınarak Türk Lirası’na çevrilerek işlem yapılacaktır.
Her türlü vergi, resim, harç, tarife, bedel, vb. ile ilgili olarak Vergi Usul Kanunu da dâhil olmak üzere, vergi ile ilgili diğer bilcümle mevzuat çerçevesinde Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından belirlenen yeniden değerleme oranında yapılacak “artışlar” mevzuat değişikliği sayılmayacak ve bu şekilde yapılan artışlar bu madde kapsamında değerlendirilmeyecektir.
Bu düzenleme yatırım ve işletme döneminde maliyet artışlarının belli bir kısmının İdare tarafından karşılanmasını garanti etmek üzere sözleşme tasarısına konulmuştur. Ancak maddenin kaleme alınış biçimi ve kullanılan ifadeler tereddüt yaratabilecektir. Kapsam olarak sözleşme imza tarihinden itibaren mevzuatta ve/veya teşvik mekanizmasında meydana gelen değişiklik olması gerekmektedir. Bu durumda devalüasyon vb. parasal hareketlerle oluşan maliyet artışları kapsam dışıdır.
Uygulamada en çok rastlanabilecek durumlar mevcut bir teşviğin kaldırılması veya yeni teşvik konması olabilecektir. Bu durumda düzenlemede tartışma oluşturabilecek ilk konu, yatırım artışlarının tespitinde baz alınacak değerin hangi tarihteki değer olacağı hususudur. Yatırım dönemindeki yatırımları ispat edici belgelerden bahsedilmekle birlikte tarih yer almamaktadır. Bilindiği üzere yatırım dönemi 36 aydır. Baz değer ilgili iktisadi kıymet ile ilgili fatura tarihindeki değeri mi yoksa iktisadi kıymet ile ilgili olarak fiili harcamanın yapıldığı tarih mi belli değildir. Bu konunun netleştirilmesi gerekmektedir. Döviz cinsi kıymetler için ifadelerden harcama tarihi anlaşılmaktadır. Ancak iktisadi kıymetlerle ilgili avans verilmesi durumunu ve aynı kıymet için kısım kısım harcama yapılması durumlarını da düzenlemek gerekmektedir. Karşılaştırmanın yapılacağı tarih RES’in tamamının işletmeye alındığı tarih olarak tespit edilmiştir.
İkinci konu ise karşılaştırılmanın yapılmasına esas para biriminde ortaya çıkmaktadır. Anılan madde de “Belgelerde döviz olarak yer alan harcamalar için aynı tarihteki TCMB döviz satış kurları esas alınarak Türk Lirası’na çevrilerek işlem yapılır.” İfadesi yer almaktadır. Fiili işleyişe uygun madde düzenlemesi ve hesaplama yönteminin açık olarak yer alması uyuşmazlıkları önleyecektir.
Son olarak İdarenin yapacağı ödemeler bütçeden yapılacağı ve bütçenin yıllık olması nedeniyle yıl içinde ortaya çıkan bu tür bir durum için ödenek konusunun sorun yaratabileceği kanaatindeyiz.
XIV. SÖZLEŞME’NİN FESHİ
Sözleşmenin feshine ilişkin olarak Sözleşme’ye Yönetmelik ve Şartname hükümleri uygulanacaktır Yarışmayı Kazanan tarafından Yönetmelik ve Şartname hükümlerinde belirtilen ve fesih sebepleri dışındaki diğer yükümlülüklerin yerine getirilmemesi halinde İdare, aykırılıkların giderilmesini noter onaylı ihbarname ile bildirecek ve aykırılığın giderilmesi için 60 (altmış) günden az olmamak üzere bir süre verecektir.
İhbarnamede belirtilen süre içerisinde bu aykırılığın kısmen veya tamamen giderilmemesi ve aykırılığın devam etmesi halinde İdare, aykırılığın 30 (otuz) günlük süre içerisinde giderilmesini, aksi takdirde Sözleşme’nin feshedileceğini içeren noter onaylı bir ihtarnameyi Yarışmayı Kazanana gönderecektir. Sözleşme esaslarına aykırı durumun bu ihtara rağmen giderilmemesi halinde İdare, Sözleşmeyi feshederek teminatı irat kaydedecektir.
XV. FİNANS SAĞLAYICILARIN HAKLARI
İlgili kredi sözleşmeleri kapsamında bir temerrüt halinin gerçekleşmesine ve finans sağlayıcılar tarafından Yarışmayı Kazanana söz konusu temerrüt halinin giderilmesine ilişkin olarak yapılan bildirime rağmen söz konusu temerrüt halinin giderilmesi için kredi sözleşmesinde kredi alan lehine belirlenmiş olan düzeltme süreleri varsa bu sürelerde ilgili temerrüt halinin giderilememiş olması, veya İdare tarafından Yarışmayı Kazanana ve finans sağlayıcılara işbu Sözleşme kapsamında bir fesih halinin meydana geldiğinin bildirilmiş olması halinde finans sağlayıcı, İdare’ye gerekçeli olarak başvuruda bulunarak Sözleşmenin ve İşin, Yönetmelik, Şartname ve Sözleşme’nin Yarışmacılara ilişkin olarak öngördüğü şartlara uygun olarak önerecekleri bir başka tüzel kişiye devredilmesini talep edebilecektir.
İdare, söz konusu devre ilişkin finans sağlayıcılara 60 (altmış) günden az olmamak üzere ek süre verir. Finans sağlayıcıların talebi ve İdarenin uygun görüşü ile bu süre uzatılabilir. İdare, finans sağlayıcılar tarafından önerilen tüzel kişiyi 15 (on beş) gün içerisinde uygun bulması halinde, Yarışmayı Kazanan ile imzaladığı Sözleşmenin devamı mahiyetinde ve aynı koşul ve içerikte söz konusu tüzel kişi ile yeni bir Sözleşme imzalar.
XVI. CEZALAR
YEKA Proje Belgeleri kapsamında verilen süre uzatımları saklı kalmak kaydıyla Yönetmelik ve Şartname’de belirtilen ceza koşullarına ilave olarak aşağıda belirtilen durumlarda Yarışmayı Kazanan, İdare’ye aşağıda yer alan cezai şartı ödemekle yükümlüdür:
1) Sözleşme kapsamında talep edilen; Aksam’a ait Yerli Malı Belgeleri, Genel Müdürlük tarafından talep edilecek yerlilik şartını sağladığını tevsik edici belgeler, tedarik planı, tedarik anlaşması ve İş programı gibi belgelerin (Fikri Mülkiyet Hakları ve Gizlilik kapsamında olabilecekler hariç) süresi içerisinde İdare’ye sunulmaması halinde, gecikilen ilk 30 (otuz) güne kadar her gün için 1.000 (bin) ABD Doları, 30 (otuz) günden sonraki her gün için 2.000 (iki bin) ABD Doları,
2) RES’in kurulumunun Şartnamede belirtilen inşaat süresi içerisinde tamamlanmaması durumunda gecikilen her gün için 10.000 (on bin) ABD Doları,
3) Eksik kalan teminat tutarının tamamlanmaması durumunda gecikilen her gün için 2.000 (iki bin) ABD Doları.
SONUÇ
Elektrik piyasası yatırımlarında halen en önemli konu izin, onay vb. süreçlerde yaşanan gecikmelerdir. Alım garantili projelerde finansman sorunu ikincil planda kalmaktadır. YEKA RES yarışmasına yönelik yapılan düzenlemelerde yabancı para düzenlemesi ve tahkim koşulu bulunsa bile Çin hariç yabancı sermayenin mevcut konjonktürde bu yarışmalara katılması zor görülmektedir. Dolayısıyla yarışmalar yerli ve Çin mukimi şirketler arasında özellikle halka açık enerji şirketleri arasında geçecektir.
Taban fiyatın tüm yarışmalarda görülmesi ve katkı payı yarışmasının yapılması da görünen bir gerçektir. İletim bedellerinin sözleşme süresince dolaylı da olsa alınmaması olumlu bir gelişmedir. Bu istisnanın serbest piyasa da satış süresine de genişletilmesi uygun olacaktır. Mevzuat değişikliklerinin maliyetlere etkisini düzenleyen maddenin açıklayıcı ve net bir şekilde kaleme alınmasında yarar görülmektedir.
Yarışma Başvuru Tarihi | : | 21/01/2025 |
Başvuru Teminat Mektubu | : | 20.000 USD BİR YIL |
Sözleşme Teminat Mektubu | : | 50.000 USD ON YIL |
Tahsis Süresi | : | 49 YIL |
Alım Süresi | : | 20 YIL |
Serbest Piyasa Satış Süresi | : | 72 AY |
Tabi Olduğu Hukuk | : | ÖZEL HUKUK |
Sözleşme Tarafı | : | ETKB |
Bölge Sayısı | : | 5 |
Toplam Kapasite | : | 1.200 MW |
Yarışma Yöntemi | : | 5 BÖLGE AYRI İHALE |
Yarışma Yöntemi | : | FİYAT EKSİLTME, MW KATKI BEDELİ |
Tavan Fiyat | : | 5,50 cent/kWh |
Taban Fiyat | : | 3,50 cent/kWh |
Katkı Bedeli Artırım Limiti | : | 10.000 USD/MW |
İletim Bedeli | : | ÖN ÖDEMELİ İDAREDEN TAHSİLAT |
Aksam Yerlilik Koşulu | : | 55 PUAN |