Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para İhracı İle İlgili Mevzuatta Yapılan Son Değişiklikler
GİRİŞ
Ödeme hizmetleri; para transferi, ödeme emri başlatma, hesap bilgisi sunma ve ödeme aracının kabulü gibi çeşitli finansal işlemleri kapsayan hizmetler bütünüdür. Elektronik para ise, elektronik ortamda saklanan ve ödeme işlemlerinde kullanılabilen parasal değeri ifade eder. Bu hizmet ve ürünler, 6493 sayılı Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri, Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanun ve ikincil mevzuat ile düzenlenmekte ve denetlenmektedir. Söz konusu mevzuat, ödeme hizmeti sağlayıcılarının faaliyet alanlarını, lisans ve izin süreçlerini, bilgi sistemlerini ve kullanıcı haklarını belirleyen çerçeveyi oluşturmaktadır. Son yıllarda dijitalleşmenin artmasıyla birlikte açık bankacılık ve dijital cüzdan gibi yenilikçi hizmetlerin yasal altyapısının güçlendirilmesi ihtiyacı doğmuştur.
Bu kapsamda Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para İhracı ile Ödeme Hizmeti Sağlayıcıları Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına dair Yönetmelik (“Değişiklik Yönetmeliği”) ve yine aynı tarihte yayınlanan Ödeme ve Elektronik Para Kuruluşlarının Bilgi Sistemleri ile Ödeme Hizmeti Sağlayıcılarının Ödeme Hizmetleri Alanındaki Veri Paylaşım Servislerine İlişkin Tebliğde Değişlik Yapılmasına dair Tebliğ (“Değişiklik Tebliği”) 28 Mart 2025 tarihli ve 32855 sayılı Resmî Gazetede yayımlanmıştır.
Değişiklik Yönetmeliği ve Değişiklik Tebliği, ödeme hizmetleri ve elektronik para ihracı alanında faaliyet gösteren kuruluşlara yönelik yeni düzenlemeler içermektedir. Bu değişiklikler, ödeme hizmeti sağlayıcılarının, özellikle veri paylaşım servisleri ile dijital cüzdan hizmetlerine ilişkin uyum süreçlerine açıklık getirmektedir. Bu çalışmada, söz konusu mevzuat değişiklikleri konuları bakımından sistematik olarak ele alınarak yükümlülüklerin kapsamı, uygulama süreleri ve sektörel etkileri değerlendirilmektedir.
I. ÖDEME HİZMETLERİ VERİ PAYLAŞIM SERVİSLERİNE (ÖHVPS) İLİŞKİN DEĞİŞİKLİKLER
Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para İhracı ile Ödeme Hizmeti Sağlayıcıları Hakkında Yönetmeliğin (“Yönetmelik”) 4’üncü maddesinin birinci fıkrasında ödeme hizmetlerinin neler olduğu, Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri, Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanunun (“Kanun”) 12’inci maddesinin ikinci fıkrası saklı kalmak üzere sayılmıştır. Bu kapsamda ilgili fıkranın (f) ve (g) bentlerinde, ödeme emri başlatma hizmeti ve hesap bilgisi hizmetlerine yer verilmiştir. Ödeme Hizmetleri Veri Paylaşım Servisleri (“ÖHVPS”) olarak adlandırılan söz konusu iki hizmet ile ödemeler alanındaki açık bankacılık servisleri Avrupa Birliği Ödeme Hizmetleri Direktifi’nin ikinci sürümü (Payment Services Directive 2-PSD2) ile uyumlu şekilde tanımlanmıştır.
Yönetmeliğin 59’uncu maddesinin beşinci fıkrasında ise ÖHVPS ile ilgili olabilecek ödeme hesabı bulunduran tüm ödeme hizmeti sağlayıcılarının bu hizmetleri sunabilmeleri için, gerekli izinleri alarak faaliyete geçmelerinin ardından en geç 6 ay içerisinde Bankalararası Kart Merkezi A.Ş.’ye bağlanarak nezdinde bulunan ödeme hesapları ile ilgili olarak talepte bulunan tüm diğer yetkili ödeme hizmeti sağlayıcılarına gerekli altyapıyı sağlaması gerektiği düzenlenmişti.
Değişiklik Yönetmeliği ile ÖHVPS ile ilgili ödeme hesabı bulunduran “tüm” ödeme hizmeti sağlayıcıları yerine kapsam daraltılarak ÖHVPS ile ilgili olabilecek ödeme hesabı bulunduran ve nezdinde bulunan ödeme hesapları için müşterilerine doğrudan çevrim içi erişim imkânı sağlayan ödeme hizmet kuruluşları için tüm diğer yetkili ödeme hizmeti sağlayıcılarına altyapı sağlama yükümlülüğü getirilmiştir. Bu kapsamda altyapı sağlama yükümlülüğü altında olması için ödeme hizmet kuruluşunun öncelikle müşterilerine doğrudan çevrim içi erişim imkânı sağlaması gerektiği ifade edilmiştir. Dolayısı ile yapılan değişiklik ile birlikte ödeme hizmet kuruluşunun, müşterilerine açık bankacılık hizmetleri için doğrudan çevrim içi erişim imkânı sağlayamadığı sürece diğer ödeme hizmet kuruluşlarına açık bankacılık servisleri için altyapı sağlama yükümlülüğü artık bulunmamaktadır.
Aynı maddeye eklenen fırkalar ile beşinci fıkra uyarınca yerine getirilmesi gereken yükümlülüklerin kime ait olduğu açıkça belirlenmiştir. Bunlar, (i) Fonların Anlık ve Sürekli Transferi (“FAST”) Sistemine katılımcı olan ödeme hizmeti sağlayıcıları ile (ii) bu Sisteme katılımcı olmayan kuruluşlardan her yıl ayrıca hesaplanmak üzere ödeme hacmi bakımından ilk on arasında yer alanlardır.
FAST Sistemine katılımcı olmayan kuruluşlar için yapılacak hesaplamada, her yıl bir önceki takvim yılında gerçekleşen işlemlerin dikkate alınacağı düzenlenmiş olup bu hesaplama uyarınca bir önceki takvim yılındaki ödeme hacmi bakımından ilk on arasında yer alan kuruluşlar, beşinci fıkra yükümlülüklerini içinde bulunulan yılın sonuna kadar yerine getirmek zorunda olacaktır. İlk on kuruluş arasında yer alıp nezdinde bulunan ödeme hesapları için müşterilerine doğrudan çevrim içi erişim imkânı sağlamayanlar, içinde bulunulan yıl sonuna kadar çevrim içi erişim imkânı sağlamaları halinde beşinci fıkra yükümlülüklerini, çevrim içi erişim sağladıkları tarihten itibaren 6 ay içerisinde yerine getirmekle yükümlü olacaktır. Dolayısı ile ilk onda da yer alsa FAST sistemine katılımcı olmayan kuruluşlar müşterilerine çevrim içi erişim sağlayamadıkları sürece beşinci fıkra yükümlülüklerinden sorumlu olmayacaklardır. FAST Sistemine katılımcı olmayan ödeme hizmeti sağlayıcılarının FAST Sistemine katılımcı olmaları halinde bu tarihten itibaren 6 ay içerisinde yükümlülüklerini yerine getirmekle yükümlü olacaktır.
II. ÖDEME HİZMETLERİ VERİ PAYLAŞIM SERVİSLERİNE (ÖHVPS) İLİŞKİN GEÇİCİ MADDE DEĞİŞİKLİKLERİ
Yönetmeliğin Geçici 1’inci maddesinin dokuzuncu fıkrası uyarınca Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarih itibarıyla nezdinde ödeme hesabı bulunduran ve Banka Ödeme Sistemlerinde 2020 yılı içerisinde gerçekleştirilen hesaba ödeme işlemleri açısından, toplam adedine göre ilk on katılımcı arasında yer alan ödeme hizmeti sağlayıcılarının bu Yönetmeliğin 59’uncu maddesinin beşinci fıkrası kapsamında yerine getirmesi gereken yükümlülükleri 30/09/2023 tarihine kadar yerine getirmesi gerektiği düzenlenmişti.
Bunlar dışında nezdinde ödeme hesabı bulunduran diğer tüm ödeme hizmeti sağlayıcılarının ise Yönetmeliğin 59’uncu maddesinin beşinci fıkrası kapsamında yerine getirilmesi gereken yükümlülükleri 31/03/2025 tarihine kadar yerine getirmesi gerektiği düzenlenmişti. Değişiklik Yönetmeliği ile hükmün yürürlüğe girdiği tarih itibarıyla nezdinde ödeme hesabı bulunduran ve FAST Sistemine katılımcı olan ödeme hizmeti sağlayıcılarının, Yönetmeliğin 59’uncu maddesinin beşinci fıkrası kapsamında yerine getirmesi gereken yükümlülükleri 31/12/2025 tarihine kadar yerine getirmesi gerektiği düzenlenmiştir. Bu doğrultuda, ilgili kuruluşlar, belirtilen tarihe kadar mevzuat ile uyumu sağlamakla yükümlüdür. Söz konusu yükümlülüklerin yerine getirilebilmesi adına, Bankalararası Kart Merkezi (“BKM”) API Geçidi’ne bağlanmak için teknik ve operasyonel çalışmalara ivedilikle başlanması önem arz etmektedir. Zira BKM’ye entegrasyon süreci zaman alan bir süreç olup bu entegrasyonu henüz gerçekleştirmemiş olan kuruluşların 31/12/2025 tarihine kadar yükümlülüklerini eksiksiz bir şekilde yerine getirebilmeleri adına çalışmalara en kısa sürede başlamaları faydalı olacaktır.
Buna ek olarak nezdinde bulunan ödeme hesapları için müşterilerine doğrudan çevrim içi erişim imkânı sağlamayan ödeme hizmeti sağlayıcılarının Yönetmeliğin 59’uncu maddesinin beşinci fıkrası kapsamında yerine getirmesi gereken yükümlülükleri 31/12/2025 tarihine kadar yerine getirmesi gerektiği düzenlenmişken yapılan değişiklik ile, hükmün yürürlüğe girdiği tarih itibarıyla nezdinde ödeme hesabı bulunduran, FAST Sistemine katılımcı olmayan ve nezdinde bulunan ödeme hesapları için müşterilerine doğrudan çevrim içi erişim imkanı sağlayan kuruluşlardan 2024 takvim yılı ödeme hacmi bakımından ilk on arasında yer alanların Yönetmeliğin 59’uncu maddesinin beşinci fıkrası kapsamında yerine getirmesi gereken yükümlülüklerini 31/12/2025 tarihine kadar, ilerleyen yıllarda ilk on arasında yer alacakların ise içinde bulunulan yılın sonuna kadar yerine getirmesi gerektiği düzenlenmiştir. Değişiklik Tebliği ile Ödeme ve Elektronik Para Kuruluşlarının Bilgi Sistemleri ile Ödeme Hizmeti Sağlayıcılarının Ödeme Hizmetleri Alanındaki Veri Paylaşım Servislerine İlişkin Tebliğin (“Tebliğ”) yine Geçici 1’inci maddesinin ikinci fıkrasında aynı düzenlemeler yapılmıştır.
IV. DİJİTAL CÜZDAN HİZMETİ İÇİN FAALİYET İZNİ ALMAK ÜZERE VERİLEN SÜRENİN UZATILMASI
Yönetmeliğin 4/A maddesinin yürürlük tarihinden önce dijital cüzdan hizmeti sunmakta olup Kanun kapsamında ihdas edilen ödeme kuruluşu veya elektronik para kuruluşu kategorisine dâhil edilebilecek olan ancak faaliyet izni bulunmayan kişilerin 07/04/2025 tarihine kadar Bankaya başvurarak gerekli izinleri almaları zorunluydu. Yine ödeme hizmeti kuruluşlarından dijital cüzdan hizmetini sunanların ise 07/04/2025 tarihine kadar bu Yönetmeliğin 4/A maddesine uyum sağlaması gerekmekteydi. Yapılan değişiklik ile bu süre 31/12/2025 tarihine kadar uzatılmıştır.
SONUÇ
28 Mart 2025 tarihli mevzuat değişiklikleriyle, ödeme hizmeti sağlayıcılarının veri paylaşım servisleri (ÖHVPS) kapsamında altyapı sağlama yükümlülüğü yalnızca müşterilerine doğrudan çevrim içi erişim imkânı sunan kuruluşlarla sınırlandırılmış; yükümlülüğe tabi kuruluşlar FAST sistemine katılım ve ödeme hacmine göre belirlenmiştir. Geçiş süreleri FAST katılım durumu ve ilk on içinde yer alma kriterine göre güncellenmiş, HHS (Hesap Hizmet Sağlayıcısı) tanımı bu yükümlülüklere uyumlu şekilde genişletilmiştir. Ayrıca, dijital cüzdan hizmeti sunan kuruluşlar için faaliyet izni alma ve uyum süresi 31 Aralık 2025’e kadar uzatılmıştır. Bu değişiklikler, sektörün açık bankacılık ve dijital cüzdan hizmetleri alanındaki yükümlülüklerini netleştirirken, uyum için ek süre tanıyarak teknik ve operasyonel hazırlıkların tamamlanmasına imkân sağlamaktadır.